برگی ماندگار از ورزش زورخانه ای

 بدون شک ورزش های مختلفی در عهد باستان در ایران وجود داشته ، ولی دلایلی که وضعیت زورخانه را در آن دوران روشن کند موجود نیست . آنچه از شواهد بر می آید اینکه ایرانیان قبل از اسلام هم محل و مکانی برای ورزش های غیر صحرایی خود داشته اند  اما آنچه روشن است اینکه دوره رشد و شکوفایی ورزش و خصوصا ورزش باستانی را می توان دوران صفویه دانست ، در این دوره همزمان با شکوفایی در سایر بخش های کشور ورزش نیز رشد فراوان کرد و زورخانه های فراوانی در نقاط مختلف کشور احداث شد . لازم به یادآوری است که نام زورخانه ، در طی تاریخ تغییرات زیادی یافته است و از آغاز حمله اعراب تا دوره صفویه به ترتیب به نام های خانه ، لنگرگاه ، عبادت خانه و ورزش خانه خوانده می شده است . قدمت ورزشی که امروزه به آن ورزش زورخانه ای می گویند ، تقریبا به اوایل قرن هفتم هجری باز می گردد در این قرن ، کشتی گرفتن در حضور اوکتای قاآن مرسوم شده و پهلوانان بزرگی در این دوران سر برآوردند . 

پهلوانانی که به معنای واقعی کلمه به تاسی از مولای خود حضرت علی ع در ورزش زورخانه ای و کشتی پهلوانی سرآمد بودند و هم از خصایل اخلاقی و پهلوانی به کمک نیازمندان جامعه می شتافتند  موضوعی که در عصر جدید و در این مقطعه محور حرکت اساسی و هدف تهمتن جهت توجه لازم و توسعه همه جانبه به ولایت مداری ، اخلاق مداری و پهلوانی است حلقه مفقوده ورزش کشور و جامعه کنونی  ، لیکن در صفحه برگی ماندگار از ورزش زورخانه ای قصد داریم تا با معرفی و بررسی زندگینامه بزرگان ورزش زورخانه ضمن یاداوری و یاد و خاطره گرانقدر این اسطوره های فراموش ناشدنی فرهنگ ناب پهلوانی را در بین جوانان و علاقمندان ورزش کهن و چند هزار ساله بیشتر از گذشته نمائیم . در این مجال و در ویژه نامه 17 شوال روز فرهنگ پهلوانی پژوهش و نوستالژی خود را با پهلوان سید میرزا آقا سجادی آغاز می نمائیم .

پهلوان سید میرزا آقا سجادی

پهلوان سجادی در تویسرکان جای که مردمش به صفا ، زودباوری ، تلاش و زندگی آرام شهره اند چشم به جهان گشود . پدرش مرحوم حاج سید حسین سجادی مردی متدین و با تقوی و مورد احترام مردم آن دیار بود که در تربیت فرزند کوشش فراوان کرد و او را برای کسب دانش بمدرسه علوم دینی گذاشت . سید میرزا در سنین حدود 15 سالگی پا به ورزش نهاد و هنگامی که برای سربازی احضارش کردند جوانی بود کاملا ورزیده و آشنا به فنون ورزشهای باستانی خاصه کشتی ، او در خدمت سربازی کشتی های زیادی گرفت و جزو نام آوران و قهرمانان کشتی ارتش بشمار می رفت . در نتیجه نامش در زورخانه های تهران بر سر زبانها افتاد  . وی از دوره نوجوانی با ورزش سنتی زورخانه آشنائی داشت با اینکه سر پنجه ئی قوی و بدنی خوش تراش داشت و مدتی در غرب ایران راه بر بزرگان کشتی گرفت ولی طبع حساس و ذوق سلیم او که از دل آزردن رقبایش ناراحت می شد با همه آمادگی و برخورداری از فنون و کسوت از کشتی گیری دست کشید ولی پای قرص و محکم زورخانه های تهران بود او فوق العاده درویش ، با گذشت و ادب دوست بود .

پس از سربازی در نهاوند زورخانه ای تاسیس کرد و به تربیت نوجوانان آنجا همت گماشت چند سال بعد به ملایر رفت و آنجا حدود 10 سال در ترویج ورزش باستانی کوشید در سال 1332 بطهران آمد و تا آخر عمر در این شهر پر مشغله با افتخار زندگی کرد و هیچگاه زورخانه را از یاد نبرد و تا دم واپسین به زورخانه می آمد و ورزش می کرد . در کلیه محافل ورزش های باستانی از وی بعنوان سیدی جلیل القدر و عارف مسلک یاد می شود و می گویند با اینکه در زور بازو و فنون کشتی سرآمد بود از کشتی گرفتن اکراه داشت و میگفت ترسم از آنست که خدای ناکرده بر رقیبم تفوقی یابم و موجب آزردگی خاطر مسلمانی شوم . به شعر و ادب علاقه وافری داشت و همیشه این شعر را که شعارش در زندگی بود زیر لب زمزمه می کرد ؛

                          تنومند را کو  خرد یار نیست                                 به گیتی کس   او را خریدار نیست

                          خواجه را گوی که از زیر زمین یاد کند                     این همه روی زمین بهر که آباد کند ؟

                         دل ویران شده ای را کند از کس تعمیر                    هست بهتر زدو صد قصر که بنیاد کند

                         چمن از چیست چنین خرم و شاد ؟                        بهر آن است که دلهای حزین شاد کند

محبوبیت پهلوان سجادی در میان جامعه ورزشکاران باستانی نه بدلیل پهلوانیهایش در میان گود زورخانه و قدرتنمایی در کشتی گرفتن ، بلکه بخاطر توجه فراوان وی به مباحث عرفانی و مبانی اخلاقی بود که سبب می شد پهلوان سجادی بعنوان یکی از باشخصیت ترین پهلوانان معاصر جلوه کند و در قلب دوستداران خود جای بگیرد به همان اندازه که از زور و بازو و فنون کشتی و کسوت برخوردار بود همواره بر ضرورت کسب فضیلت و آراستن نفس انسان به فضائل اخلاقی و دوری از وسوسه های نفس سرکش اصرار می ورزید و به کمک این صفات بود که پهلوان سجادی به عنوان یک معلم اخلاق و مصلح ورزش باستانی شناخته می شد .  به واقع متواضع ، نیکوکار ، یاور مستمندان ، حامی درماندگان ، سدی محکم و استوار در مقابل ستمکاران و زورگویان بود . در زادگاهش تویسرکان زورخانه ای تاسیس کرد که هنوز دایر و جزو زورخانه های فعال کشور بشمار می رود .

از افتخارات دیگر پهلوان سید میرزا آقا سجادی تربیت فرزند برومند وی سید عبدالله است که هم اکنون بعنوان نایب رئیس فدراسیون ورزش های زورخانه ای و کشتی پهلوانی چند سالی است فعالیت سازنده و کاربردی در جهت توسعه فرهنگ ناب پهلوانی در کشور دارد سید عبدالله سجادی با تلاش و پشت کار خود به تاسی از پدر و تجربه وافی توانست ورزش زورخانه ای و کشتی پهلوانی را با مدیریت توانمند خود به ثبت جهانی یونسکو برساند وی هچنین رئیس شورای عالی پیشکسوتان ورزش زورخانه ای کشور می باشد .

پس از درگذشت آنمرحوم مجله کیهان ورزشی ... شماره 1521  آذر 1362 چنین نوشت ؛

پهلوان حاج سید میرزا آقا سجادی فرزند حاج سید حسین از راه پویان و مریدان مولا علی ( ع ) که عمری را با جوانمردی و مردانگی ، دستگیری از ناتوانان و کمک به مستمندان گذراند و براستی نام پهلوانی را پسنده و زیبنده داشت ، دعوت حق را لبیک گفت و به لقاالله پیوست . این پهلوان نامی همواره بر پرورش روح اولای بر پرورش جسم می دانست و همواره بر ارتقاء روح و کسب دانش تاکید داشت و پرورش جسم را برای نیل به خواست و رضای خدای تبارک و تعالی مد نظر داشت . در مکتب پهلوانی این بزرگ مرد بسیاری از مردان حق که امروزه خود مرتبه ی مردانگی و پهلوانی دارند پرورش یافته اند این مرد حق در تمامی عمر پیروی از راه حضرت محمد ( ص ) و ائمه معصومین نمود و زندگی سراسر افتخارش سرمشق است برای همه ورزشکاران و ورزش دوستان کشورمان.       

روانش شاد و راهش پر رهرو باد

سید حسن معززی