جامعـه جوانمردی را باور ندارد

«جوانمردی» از دیرباز در فرهنگ ما وجود داشته و جوانمردان جایگاه خاصی در دوران مختلف داشته‌اند.

جوانمردی ابعاد مختلفی دارد و یکی از ویژگی‌های بارز انسان‌های آزاده و پاکدامن است. جوانمردی عمری به درازای تاریخ ما دارد و هیچ‌گاه جوانمردی از بین نرفته. جوانمردی در جامعه کنونی ما کمرنگ شده اما همچنان رگه‌هایی از آن دیده می‌شود. جوانمردی به علل مختلف رنگ باخته و شاید در روزگار مدرن جوانمردی معنایی نداشته باشد. ارزش‌ها در جامعه تغییر کرده و به تبع آن بسیاری از مسائلی که پیش از این نابهنجاری و غیراخلاقی قلمداد می‌شد اکنون رنگ باخته و قبح آنها از بین رفته و به هنجار تبدیل شده است. برای مثال در گذشته نه چندان دور کسبه و اصناف با هزینه خود مدرس دعوت می‌کردند تا برایشان کتاب المکاسب را تدریس کند و آنها بیشتر با مسائل شرعی و فقهی کسب آشنا شوند، چه شد که مکاسب آموزی توسط کسبه، اهل پیشه و فن و حرفه به بوته فراموشی سپرده شده است؟

 تا همین چند سال پیش مرسوم بود که برخی یک تار سبیل خود را به‌عنوان ضمانت نزد دیگری گرو می‌گذاشتند تا پول یا کالای مورد معامله را بازگردانند، اما اکنون چنین مواردی به تاریخ پیوسته و بسیاری از جوانان حتی تصور چنین رفتاری برایشان سخت است. در گذشته نه چندان دور تشکل‌های صنفی و شغلی در ایران وجود داشت، نیروهای تولیدی و صاحبان اصناف و مشاغل به دلایل گوناگون مانند داشتن اطلاعات و آگاهی نسبت به یکدیگر و کل اعضای یک صنف، کمک و مساعدت به یکدیگر در مواقع بحرانی و احیانا ورشکستگی و... توافقنامه عرفی یا پیمان‌ها و منشورهایی صنفی یا اخوتنامه یا مرامنامه داشتند و همه ملزم به اجرای مفاد آن بودند.

 اکنون فرهنگ ما تغییر کرده، نه‌تنها جوانمردی از بین رفته بلکه پایبند نبودن به وعده، نارو زدن به دیگری، از بین‌رفتن عاطفه و... جای آن را گرفته است و مسائلی در جامعه رخ می‌دهد که تنها برخی از آنها در رسانه منعکس می‌شود که تأسف‌بار است. این تغییر رفتارها در نوع برخورد فرزندان با پدران و مادران و برعکس، زن و شوهر، کارگر و کارفرما، محیط کار، ترافیک، تعامل با دیگران، معلم با شاگرد، استاد با دانشجو، مسئولان اجرایی با مردم و... کاملا محسوس است و جالب اینکه ما نمی‌خواهیم این موضوع را بپذیریم و دائم آن را کتمان می‌کنیم. ما از جوانمردان چه می‌دانیم؟ از شیخ رجبعلی خیاط، مرشد چلویی، پوریای ولی، جوانمرد قصاب، تختی و... چه می‌دانیم؟ جوانمردی می‌تواند نقش بسیار مهمی در زندگی ماشینی ما داشته باشد به شرط آنکه افزون بر شناسایی، آن را رعایت کنیم.

مفهوم جوانمردی چیست؟

 جوانمردی مفهومی چند بعدی است که یک بعد آن ریشه در تربیت خانوادگی دارد. در خانواده‌هایی که راستگویی، درستکاری و صداقت حرف اول را می‌زند، در اینگونه خانواده‌ها ساخت کلی مفهوم جوانمردی پیشگام‌تر از خانواده‌هایی هستند که به این امور توجهی ندارند. اگر ریشه‌های باستانی و کهن فرهنگی جوانمردی را بخواهیم بررسی کنیم، یک ریشه در ورزش‌های باستانی دارد و ریشه دیگر در ورزش پهلوانی مانند کشتی. در مجموع از نظر من به عنوان یک ارتباط‌شناس، پهلوانی یا ریشه‌های ورزشی جوانمردی به تنهایی قادر به توصیف این مفهوم نیستند. بنابراین به نظرم جوانمردی باتوجه به نگاه چندبعدی به موضوع این است که از یک سو با ریشه‌های صحیح تربیتی خانوادگی باید روبه‌رو باشیم و از سوی دیگر باید بررسی کنیم که ساختار فرهنگی یک جامعه تا چه حد تابع موازین فرهنگ جوانمردی است.

غلامرضا آذری